Θρύλοι, δοξασίες, μάγια και γητειές, δεισιδαιμονίες, νεκροί που επιστρέφουν, ζωντανοί που πηγαίνουν να συναντήσουν τους νεκρούς, έθιμα, αντιλήψεις, ντοπιολαλιές της ελληνικής υπαίθρου συγκροτούν τον κόσμο του μυθοπλαστικού σύμπαντος της Δήμητρας Λουκά, όπου το δημοτικό τραγούδι φαίνεται να συναντά τα ηθογραφικά αφηγήματα των τελών του 19^ου αιώνα.

Η συλλογή διηγημάτων «Κόμπο τον Κόμπο» αποτελείται από 22 σύντομα διηγήματα. Διηγήματα νατουραλιστικά, με πολλά στοιχεία ηθογραφίας. Πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις (μόνο μία εξαίρεση), εξομολογήσεις κι αποκαλύψεις των αφηγητών κάθε φορά και σε άλλον αποδέκτη, αφηγήσεις που λειτουργούν λυτρωτικά για τον φορέα τους, που βοηθούν να αποκαλυφθεί ένα καλά κρυμμένο μυστικό, να εκφραστεί ένα παράπονο, να ακουστεί ένας λυγμός, να επουλωθεί μια πληγή, να λυθεί ένας κόμπος στον λαιμό −ιστορίες που διαβάζονται κόμπο τον κόμπο.

Ο κόσμος της αγροτικής Ηπείρου, στις δεκαετίες του ’20, του ’30 και του ’40 κυρίως, ανοίγεται κι ακούγεται μπροστά μας σκοτεινός και βασανισμένος. Η συγγραφέας επιδιώκει συνειδητά να μεταφέρει τη φωνή των ηρώων στο ιδίωμα της περιοχής και να αναπαραστήσει φωτογραφικά και φωνογραφικά την εποχή και το δράμα που πλάθει κάθε φορά. Η επιμονή της στη χρήση ιδιωματισμών προσθέτει λογοτεχνικότητα και ενισχύει τον ρεαλισμό, δυσχεραίνει όμως την ανάγνωση κι επιβάλλει το γλωσσάρι στο τέλος τους βιβλίου.

Διαλυμένες ψυχές, πληγωμένες γυναίκες, άτυχοι άντρες άγονται και φέρονται από τα πάθη τους, τα κοινωνικά στερεότυπα, την ιστορική συγκυρία, τις αναστολές ή τις ορμές τους.

Η σύντομη επανένωση μιας μάνα με τα παιδιά της, που χωρίστηκαν στον ξεριζωμό του ’22, ο εβραίος που βγαίνει στην αντίσταση για να γλιτώσει αλλά βλέπει κατακρεουργημένη την οικογένειά του, η μάνα που εξομολογείται μετά από χρόνια στο παιδί της για ποιο λόγο το εγκατέλειψε, η ιστορία των Τσάμηδων,  η πείνα και η βοήθεια από την Ούντρα, ο γυρισμός του πεθαμένου, η ιστορία του άντρα που έφυγε στην Αλβανία για να γλιτώσει, η ιστορία ενός άνδρα που δεν είχε τυχερό, ο βίαιος πατέρας, η ορφανή από μάνα κόρη που διεκδικεί την περιουσία από τον ετεροθαλή αδερφό της, η νεκρή κόρη που μηνάει στη μάνα της από το μνήμα, η αιμομικτική σχέση πατέρα και κόρης, η στωικότητα μιας άτεκνης αλλά ερωτευμένης γυναίκας, η άνευ όρων αγάπη της μάνας για το ανάπηρο παιδί, η ιστορία της γριάς με προϊούσα παράλυση, το κομμένο κεφάλι του ληστή…

Κόσμος ζοφερός, ιστορίες πικρές, χωρίς χαραμάδα για χαρά. Κι όμως, όταν ολοκληρώνεται η ανάγνωση, στα περισσότερα διηγήματα, ο αναγνώστης αισθάνεται μια ικανοποίηση, γιατί το βαρύ φορτίο αποσείστηκε ή γιατί το μυστικό ξεθάφτηκε.

 Η έκδοση των διηγημάτων είναι προσεγμένη, αισθητικά και τυποτεχνικά, εξακολουθεί να προκαλεί όμως απορία η επιλογή του πολυτονικού ως τακτική των εκδόσεων. Ή μήπως είναι κι αυτό μια μεταφορά στον κόσμο του παρελθόντος που επιδιώκει  η συγγραφέας του βιβλίου;

Ειρήνη Παξιμαδάκη, Απρίλιος 2022